Beperkingen in de arm en schouder na de behandeling voor borstkanker

Achtergrond

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij Nederlandse vrouwen. Na de medische behandeling hebben veel patiënten last van ernstige klachten in hun schouder en arm. Dit leidt tot beperkingen in ADL en participatieproblemen met betrekking tot werk, sport en vrije tijd.

De aanleiding voor dit onderzoek was het ontbreken van een wetenschappelijke synthese van de bijwerkingen van de medische behandeling voor borstkanker, gerelateerd aan stoornissen in vorm en functie in de arm en romp en beperkingen in dagelijkse activiteiten. Het doel was een overzicht te geven van de medische behandelingen, en daarin de bijwerkingen van elk deel van de behandeling te analyseren. Hoog-risico patiënten worden geïdentificeerd. Aan de hand hiervan kunnen protocollen voor follow-up worden opgesteld.

Auteurs

J.T. Hidding PT, MSc; C.H.G. Beurskens PT, PhD; P.J. van der Wees PT, PhD; H.W.M. van Laarhoven MD, PhD, PhD; M.W.G. Nijhuis-van der Sanden PT, PhD

Janine Hidding is sinds 2007 betrokken bij de opleiding oncologiefysiotherapie van Avans⁺, tegenwoordig de Master Oncology Physical Therapy. Als kerndocent houdt zij zich vooral bezig met de Masterclass Medische oncologie en fysiotherapie en de Masterclass Capita Selecta en is betrokken bij de thesisfase.

Als fysiotherapeut probeert zij haar behandeling zoveel mogelijk te onderbouwen, gebruik makend van wetenschappelijke literatuur. De afgelopen periode heeft zij, samen met een aantal collegae, onderzoek gedaan naar beperkingen in de arm en schouder na de behandeling voor borstkanker.

Methode

Wij voerden een systematisch literatuuronderzoek uit van artikelen die werden gepubliceerd tussen 2000 en oktober 2012, waarbij de PRISMA guidelines gevolgd zijn. Inclusiecriteria waren:
-studies met patiënten gediagnosticeerd met stadium I-III mammacarcinoom, behandeld met chirurgie
-adjuvante behandelingen in de vorm van radiotherapie, chemotherapie en/of hormoontherapie.

De volgende uitkomstmaten zijn uit de studies geëxtraheerd: beperkingen in schoudermobiliteit, verlies van spierkracht, pijn, lymfoedeem en beperkingen in dagelijkse activiteiten met betrekking tot de bovenste extremiteit. De uitkomsten zijn verdeeld in klachten gedurende de eerste 12 maanden na de operatie en klachten na 12 maanden.

Resultaten

Patiënten, die zijn behandeld met okselklierdissectie hebben het hoogste risico op beperkingen in de arm en schouder. De meest voorkomende beperkingen in deze patiëntengroep waren verminderde mobiliteit en spierkracht, pijn, lymfoedeem en verminderd activiteitenniveau. Lumpectomie was gerelateerd aan een verminderd activiteitenniveau. Pijn was het meest gerelateerd aan radiotherapie en hormoontherapie.

Conclusies

Okselklierdissectie en/of radiotherapie op de oksel verhogen het risico op bewegingsbeperking van de schouder, spierkrachtverlies, pijn, lymfoedeem en vermindering van het activiteitenniveau. Radiotherapie en hormoontherapie verhogen het risico op pijnklachten. Vooral de patiënten jonger dan 45 jaar en ouder dan 65 jaar hebben meer kans op bijwerkingen van de behandeling en lijken vaker hun activiteitenniveau van voor de diagnose borstkanker niet meer te behalen.

Wij adviseren om patiënten, behandeld met okselklierdissectie en radiotherapie op de axilla consequent te monitoren op beperkingen in de schouder en arm. Daarnaast moet naar pijn gevraagd worden, omdat pijn invloed heeft op het activiteitenniveau. Verder adviseren wij de hoog-risico borstkankerpatiënt actief te blijven volgen tijdens het behandelproces en erna, door coaching of training, met specifieke aandacht voor de jongere en oudere patiënt. In toekomstig onderzoek dient de behandeling van borstkanker in relatie tot alle behandelmodaliteiten benaderd te worden en de uitkomsten geanalyseerd in relatie tot de medische behandeling en gestratificeerd naar leeftijdscategorie.

Publicatie

Op 9 mei jl. is het systematische review van Janine Hidding en co-auteurs gepubliceerd. Bekijk hier de publicatie.

Fysiocongres 2014

Tijdens het Fysiocongres 2014 zal Janine Hidding dit onderzoek persoonlijk toelichten tijdens de abstract sessie op vrijdag 13 juni 2014 van 11.00 tot 12.30 uur. Wanneer u deze sessie heeft bezocht kunt u de bijwerkingen van elk onderdeel van de medische behandeling van de patiënt met borstkanker benoemen en aan de hand hiervan de hoog-risico patiënt herkennen.

Meer weten over de Master Oncologic Physical Therapy? Neem dan contact op met Yvonne Westenberg, opleidingsmanager Fysiotherapie (ywestenberg@avansplus.nl)

Het bericht Beperkingen in de arm en schouder na de behandeling voor borstkanker verscheen eerst op Avans+ Blog.